समाजसेवा

आज आपण भारताच्या कृषी क्षेत्रातील एका महान व्यक्तीमत्त्वाची, डॉ. पंजाबराव देशमुख यांची जयंती साजरी करत आहोत. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी त्यांच्या प्रतिमेस पुष्पहार अर्पण करून त्यांना अभिवादन केले. पण खरं तर पंजाबराव देशमुख कोण होते? त्यांच्या जीवनात काय काय विशेष घडले? या प्रश्नांची उत्तरे शोधण्यासाठी आपण आजच्या लेखात एक प्रवास करणार आहोत.

भारताचे पहिले कृषिमंत्री, शिक्षणमहर्षी डॉ. भाऊसाहेब ऊर्फ पंजाबराव देशमुख यांच्या जयंतीनिमित्त त्यांच्या प्रतिमेस पुष्पहार अर्पण करून मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी अभिवादन केले.

विदर्भाचा अभिमान: पंजाबराव देशमुखांची अमरगाथा

आज त्यांचा जन्म दिवस आहे आणि मला त्यांच्या कर्तृत्वाबद्दल थोडासा लिहावंसं वाटलं. त्यांचा शिक्षणामध्ये वाटा तर बराच आहे परंतु शेती व शेतकरांसाठी बराच फायद्याचा ठरला.

विदर्भात जन्मलेले पंजाबराव देशमुख हे केवळ राजकारणीच नव्हते तर एक शिक्षणतज्ज्ञ, लेखक आणि समाजसुधारकही होते. त्यांच्या अनेक विद्यालये आहेत आणि त्यातली एक म्हणजे आंजी या गावी असलेली “आदरश्या विद्यालय” या शाळेचा मी विध्यार्थी. त्यांनी शेतकऱ्यांच्या उत्थानासाठी आपले संपूर्ण जीवन समर्पित केले. स्वतंत्र भारताचे पहिले कृषिमंत्री म्हणून त्यांनी भारतीय कृषी क्षेत्रात क्रांतिकारी बदल घडवून आणले. त्यांच्या विद्यालयात शिकणे म्हणजे एका झिल्ला परिषद च्या शाळेत शिकल्यासारखं स्वस्त व उत्तम शिक्षण ह्याची तर खात्री आहे.

शेतकऱ्यांचे मसीहा: डॉ. पंजाबराव देशमुख

शेतकऱ्यांच्या कर्जमाफीसाठी त्यांनी केलेले प्रयत्न, कृषी शिक्षणावर त्यांचा जोर आणि विदर्भात शिक्षणाचा प्रसार करण्यासाठी त्यांनी स्थापन केलेली श्री शिवाजी शिक्षण संस्था यांचे उदाहरण देऊन आपण त्यांच्या कार्याची महती लक्षात आणू शकतो.

पंजाबराव देशमुख हे केवळ एक राजकीय नेते नव्हते तर ते एक विचारवंत, लेखक आणि समाजसुधारक होते. त्यांच्या लेखनातून त्यांचे दूरदृष्टीचे दर्शन घडते. त्यांनी शेतकऱ्यांच्या उत्थानासाठी केलेले प्रयत्न, कृषी शिक्षणावर त्यांचा जोर आणि विदर्भात शिक्षणाचा प्रसार करण्यासाठी त्यांनी स्थापन केलेली श्री शिवाजी शिक्षण संस्था यांचे उदाहरण देऊन आपण त्यांच्या कार्याची महती लक्षात आणू शकतो.

पंजाबराव देशमुखांचे जीवन आपल्यासाठी प्रेरणादायी आहे. त्यांच्या कार्यातून आपल्याला शिकायला मिळते की, समाजसेवा ही केवळ राजकारण्यांचीच जबाबदारी नाही तर प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी आहे. आपणही आपल्या क्षमतेनुसार समाजाच्या हितासाठी काम करू शकतो.

डॉ. पंजाबराव देशमुख हे भारताच्या इतिहासात अमरत्व प्राप्त झालेले एक नामदार व्यक्तिमत्व होते. त्यांच्या कार्याने लाखो शेतकऱ्यांचे जीवन बदलले. त्यांच्या विचारांचा आजही आपल्याला मार्गदर्शन होतो. त्यांना विसरून जाणे म्हणजे आपल्याच इतिहासाची उपेक्षा करणे होय.

आजच्या या लेखातून आपण पंजाबराव देशमुख यांच्या जीवनाबद्दल थोडेसे जाणून घेतले. त्यांच्या विचारांचा आपल्या जीवनात अवलंब करून आपणही समाजाच्या हितासाठी काम करू शकतो.